XIX-wieczne wyobrażenie Bolesława "Chrobrego"
Bolesław I "Chrobry, Wielki" Piast (urodzony w Poznaniu między 966 i 967 rokiem, zmarł 17 czerwca (inne źródła 3 kwietnia) 1025 roku) herb Najstarszy syn Mieszka I Piasta, księcia Polski i Dąbrówki Przemyślid, córki Bolesława I Przemyślida, księcia Czech. Książę krakowski jako Bolesław I od około 990 roku do 25 maja 992 roku, wielki książę Polski jako Bolesław I od 25 maja 992 roku do 25 grudnia 1025 roku, książę Czech jako Bolesław IV od marca 1003 roku do 8 września 1004 roku, król Moraw jako Bolesław IV od 8 września 1004 roku do 1029 roku, margrabia Miśni, Milska i Łużyc od maja 1002 roku do 25 lipca 1003 roku, margrabia Milska i Łuzyc od 23 maja 1013 roku do 17 czerwca (lub 3 kwietnia) 1025 roku, król Polski jako Bolesław I od 25 grudnia 1025 roku do 17 czerwca (inne źródła 3 kwietnia) 1025 roku. W 984 roku poślubił (rozwiódł się na przełomie 985 i 986 roku) nieznaną z imienia, przypisuje się jej imiona - Henilda, Hemnilda, Herminilda, Oda Meinheringer (zmarła po 985 roku), córkę Rygdaga Meinheringer, margrabiego Miśni. W 986 roku poślubił (rozwiódł się na przełomie 986 i 987 roku) Judyta(?) Arpad (urodzona między 970 a 975 rokiem, zmarł po 987 roku), córką Gejzy Arpada, księcia węgierskiego. W 987 roku poślubił Emnildą (urodzona między 970 a 975 rokiem, zmarła w 1017 roku), córką Dobromira, księcia zachodnio-słowiańskiego i Emnildy von Arneburg, córki Bruna, hrabiego Arneburg. W Czicanii (dzisiaj Zutzen) 3 lutego 1018 roku poślubił Odą "Młodszą" Ekkehardynówną (urodzona w 995 roku, zmarła w 1025 roku), córką Ekkeharda I Ekkehardyna, margrabiego Miśni i Swanhildy Billung, córki Hermana Billunga, księcia saskiego. Po śmierci ojca w 992 roku wypędził z kraju macochę Odę wraz z jej synami, by zjednoczyć kraj i objąć władzę w całym państwie jako wielki książę polski. W 1003 roku zdobył tron czeski i morawski, który utrzymał do 1004 roku. Na Boże Narodzenie 1024 roku lub na Wielkanoc 1025 roku został koronowany na króla polskiego. Od potomnych otrzymał przydomek "Chrobry", który oznacza: dzielny, odważny, wielki. Władca prywatnie. W 973 roku Bolesław jako siedmioletni chłopiec został oddany na dwór cesarski w charakterze zakładnika - gwaranta wierności Mieszka wobec cesarstwa. Los zakładnika, podobnie jak dobre stosunki Mieszka z cesarstwem, był niepewny. Wysłanie włosów chłopca po postrzyżynach do Rzymu miało mu zjednać opiekę papieża. Pobyt na dworze cesarskim trwał około 3 lat. Umożliwił Bolesławowi zetknięcie się z najwybitniejszymi przedstawicielami niemieckiej arystokracji, nawiązanie wielu przyjaźni. Pozwolił dostrzec atuty posiadania wykształcenia. Nie wiemy czy Bolesław potrafił czytać i pisać. Po powrocie do domu okazało się, że matka nie żyje (zmarła w 977 roku) a ojciec ma nową żonę. Przyjście na świat trzech przyrodnich braci zachwiało pozycją Bolesława. Prawdopodobnie doszło do konfliktu między synem a ojcem. Prawdopodobnie Bolesław został wysłany na dwór wuja do Pragi. Tam próbowano wykorzystać Bolesława w rozgrywkach politycznych z Mieszkiem. Obejmując władzę po śmierci ojca Chrobry wygnał macochę i przyrodnich braci. Był nieodrodnym przedstawicielem epoki. Miał ekstrawertyczny, bezwzględny i twardy charakter, tak dla obcych, jak i rodziny. Lekceważąc kościelne prawo małżeńskie, do którego przestrzegania brutalnie zmuszał poddanych, wygnał kolejne dwie żony. Bez skrupułów pozbawił najstarszego syna dziedzictwa i wysłał go do klasztoru we Włoszech. Na swego następcę przeznaczył swego ulubieńca, Mieszka. Podstępnie i haniebnie potraktował czeskiego kuzyna, księcia Bolesława "Rudego". Zwabił go do Krakowa na spotkanie i oślepiwszy, zamknął w więzieniu na długie lata. Innym przykładem charakteru Bolesława może być jego postępowanie po zdobyciu Kijowa. Siostrę księcia ruskiego, Przecławę, uczynił swoją nałożnicą mimo, że wcześniej, bezskutecznie zresztą, starał się o jej rękę. Mimo wszystko wizerunek jego nie odbiega od portretów współczesnych mu książąt. Jego silna osobowość, odwaga i szerokie horyzonty umysłowe a także elastyczna, kiedy trzeba, postawa zjednywały mu podziw i szacunek współczesnych. Bolesław był czterokrotnie żonaty. Dwa pierwsze małżeństwa były nieudane, trwały bardzo krótko. Z pierwszą żoną Bolesław uzyskał rozwód po koło dwóch latach, z drugą rozstał się po roku, mimo, że urodziła mu syna Bezpryma. W 987 roku ożenił się z kobietą swego życia - Emnildą, córką Dobromira, księcia zachodnio-słowiańskiego. Przeżyli razem 30 lat, aż do śmierci Emnildy w 1017 roku. Dochowali się trojga dzieci, w tym ukochanego Mieszka. Być może pod wpływem żony Bolesław wysłał pierworodnego Bezpryma do klasztoru we Włoszech, przeznaczając mu karierę mnicha. Mieszko przygotowywany był do sukcesji po ojcu. Działalność publiczna. Bolesław Chrobry to postać o wymiarze europejskim. Był współpracownikiem cesarza, potrafił snuć intrygi na skalę kontynentu. Znał sympatie i antypatie książąt niemieckich i zręcznie to wykorzystywał. Zjednywał ich do realizacji własnych celów raz przyjaźnią, raz przekupstwem. Po powrocie do kraju z Czech, przed śmiercią ojca, szybko zgromadził wokół siebie silne stronnictwo możnych. Poparli go oni przeciw roszczeniom Ody i młodszych braci. Jeszcze w 992 roku księżna - wdowa z małoletnimi synami została wygnana do Niemiec. Zabiegi dyplomatyczne Bolesława zapobiegły jakimkolwiek interwencjom w ich sprawie. Z miejscowymi zwolennikami Ody Bolesław poradził sobie równie łatwo. Możni Przybywój i Odolan (pierwsi znani z imienia Polacy nie książęta) zostali oślepieni. Chrobry koncentrował swoją uwagę w polityce międzynarodowej na stosunkach z Cesarstwem. W pierwszym okresie działalności niebywale umocnił swoją pozycję w świecie dzięki przyjaźni z cesarzem Ottonem III i włączeniu się do realizacji koncepcji cesarstwa uniwersalistycznego. Plany Ottona były całkowicie nierealne. Nie wiemy co sądził o nich Chrobry. Z jednej strony popierał cesarza propagując jego idee z drugiej zaś przygotowywał się do zmiany polityki w przypadku śmierci cesarza. Być może chciał naprawdę być współpracownikiem cesarza w budowie imperium - braterskiej wspólnoty chrześcijańskich ludów. Otton III uważał go za jednego z najbliższych współpracowników i przyjaciela. Dowiódł tego zjawiając się w 1000 roku w Gnieźnie. Obdarował wtedy Bolesława rzymskimi tytułami, obietnicą korony, arcybiskupstwem w Gnieźnie, i włócznią Świętego Maurycego - symbolem władzy królewskiej. Zwolnił go również z obowiązku płacenia trybutu. Otton został ojcem chrzestnym syna Bolesława - Ottona, a jego siostrzenica miała zostać żoną innego potomka Bolesława - Mieszka. Zjazd gnieźnieński, z przepychem zorganizowany przez księcia polskiego, rozsławił potęgę i bogactwo Polski w świecie chrześcijańskim, w świecie, do którego Polska niedawno została włączona. Po śmierci Ottona III, jego następca, Henryk II porzucił utopijne koncepcje poprzednika. W stosunkach Polski z Cesarstwem nastąpiła radykalna zmiana. Jak się wydaje Bolesław Chrobry miał już wtedy przygotowany plan działania. Wykorzystując konflikty wewnętrzne w Niemczech, w latach 1002-1003 rozszerzył swój stan posiadania. Opanował Miśnię, Milsko i Łużyce. Henryk II, co prawda, niespodziewanie szybko rozprawił się z rywalami, jednak Milsko i Łużyce pozostały przy Polsce jako lenna. Miśnia wróciła pod skrzydła Henryka. W 1003 roku Bolesław sięgnął po Czechy. Panujący tam Bolesław Rudy nie był zbyt popularny po krwawych rozgrywkach z opozycją. Chrobry zaś, znany w Czechach wnuk Bolesława Srogiego, miał tam wielu zwolenników. Zwabił rywala do Krakowa i uwięził go, obejmując tron w Pradze. Moment ten uważa się za szczytowy w karierze politycznej Chrobrego. Był bowiem władcą dwóch największych państw zachodnio-słowiańskich, panem Milska i Łużyc, mającym silne wpływy w Miśni. Henryk II zaakceptował ten stan rzeczy, żądając jedynie potwierdzenia hołdu lennego z Czech. Odmowa Bolesława dała początek wieloletniemu konfliktowi zbrojnemu. Ocena tej decyzji Chrobrego budzi spory wśród historyków. Odrzucić należy opinię o realizacji idei wielkiego państwa Słowian zachodnich dla ich obrony przed ekspansją niemiecką. We wczesnym średniowieczu nie istniało nic takiego jak ogólnosłowiańska wspólnota interesów. O hegemonię na zachodniej Słowiańszczyźnie rywalizowały ze sobą w bezwzględny sposób trzy siły: chrześcijańskie Czechy i Polska oraz pogański Związek Wielecki. Cesarstwo umiejętnie wygrywało te konflikty, poszerzając swój stan posiadania na wschód. Chrobry, będąc wytrawnym politykiem, wykorzystywał sytuację i opierając się na przyjaźniach wśród niemieckich wielmożów, rozszerzał swój stan posiadania. Rozumiał, że wszystkie jego zdobycze są akceptowane jedynie z pozoru. Zdawał sobie sprawę, że hołd złożony Henrykowi nie pogorszy jego pozycji. Bolesław liczył na słabość Henryka i siłę popieranej przez siebie opozycji w Cesarstwie. Henryk jednak uporał się z przeciwnikami i wkroczył do Czech. Wybuchło tam powstanie przeciw Chrobremu, który sam ledwie uszedł z życiem. Jedynie Morawianie opowiedzieli się po jego stronie w tym konflikcie. Przebieg tej fazy wojny nie jest korzystny dla Bolesława. Henryk opanował Czechy, Milsko i Łużyce. Na Pomorzu Zachodnim wybuchł bunt; Wolin opowiedział się po stronie Cesarstwa. W 1005 roku wojska Henryka II w towarzystwie posiłków czeskich i wieleckich stanęły pod Poznaniem. Rozpoczęto rokowania, w których Bolesław okazał się twardym przeciwnikiem. Sprzyjały mu poczynania przyjaciół w otoczeniu cesarza. Chwilowy kompromis pozwolił obu stronom zebrać siły do dalszej walki. Bolesław knuł intrygi wśród opozycji niemieckiej i wśród wrogów cesarstwa we Włoszech. Henryk sprzymierzył się z pogańskimi Wieletami i Rusią Kijowską - wschodnim sąsiadem Polski. Drugi etap zmagań, zakończony pokojem merseburskim w 1013 roku przywracał Bolesławowi Milsko i Łużyce. Spowodował też spustoszenie Śląska, Miśni i Saksonii. Umocniwszy swoją pozycję koroną cesarską, Henryk II podjął jeszcze dwie wyprawy na Polskę (1015,1017). Poniósł w nich wielkie straty i nie złamał oporu Chrobrego. Szczęśliwie dla Polski, do wojny nie wmieszała się Ruś Kijowska zajęta sprawami wewnętrznymi. Pokój w Budziszynie (1018 rok) zakończył wojny polsko-niemieckie. Milsko i Łużyce pozostały przy Polsce. Chcąc podreperować nadwyrężony wojnami skarb państwa, Bolesław Chrobry poprowadził jeszcze w tym samym roku wyprawę na wschód, przeciw księciu Jarosławowi. Wspierany przez 300 rycerzy przysłanych przez Cesarza oraz 500 wojów Stefana Węgierskiego, Bolesław odniósł wspaniałe zwycięstwo. Jarosław uciekł do Nowogrodu, a Chrobry wkroczył do Kijowa, gdzie doszło do zorganizowanej i żywiołowej grabieży. Była to typowa wyprawa łupieżcza. Wobec rosnącego oporu miejscowej ludności, Chrobry wnet wycofał się, osadzając na tronie swego zięcia Świętopełka. Wyprawa ta oprócz sławy, łupów i olbrzymej liczby brańców, zapewniła Bolesławowi wieczną nienawiść na Rusi. Schyłek życia Bolesława opromienia jeszcze jeden sukces - dokonana w 1025 roku koronacja. Postawiła ona władcę Polski w rzędzie głównych monarchów Europy i usankcjonowała suwerenność Polski. Raz jeszcze dzięki zręcznej polityce, wykorzystując zamieszanie po śmierci Henryka II, Chrobry osiągnął spektakularny sukces. Przyszłym pokoleniom dokonania Bolesława na arenie międzynarodowej przesłaniały jego politykę wewnętrzną. Dla jego poddanych ta sfera jego działalności była z pewnością ważniejsza. Wpłynęła też w sposób decydujący na losy Polski w następnych dziesięcioleciach. Skutkiem zwycięskich wojen Bolesława Chrobrego były nie tylko zdobycze terytorialne i rosnący autorytet władcy na arenie międzynarodowej. Kraj był wycieńczony i z trudem dźwigał ciężar ambitnych przedsięwzięć, wieloletnich wojen, kosztów dyplomacji, rosnącego dworu i drużyny. Efekty tych działań były korzystne dla ich bezpośrednich uczestników, wojów i możnych. Sens dalekich wypraw obcy był szerszym kręgom ludności, a ona właśnie ponosiła ich ciężar. Niechęć wobec Chrobrego wynikała też z niezwykle okrutnych metod krzewienia chrześcijaństwa na ziemiach polskich, za Mieszka schrystianizowanych jedynie formalnie. Za konsekwentne egzekwowanie rygorów religijnych chwalili go chrześcijańscy kronikarze, ale na pewno nie poddani. Kazał wybijać zęby za nieprzestrzeganie postu i cudzołożenie. Ograniczenia życia seksualnego, wymuszana dieta, zakaz tradycyjnego palenia zwłok, były całkowicie niezrozumiałe dla ówczesnej ludności. Budziły strach i wrogość, burzyły kultywowane od wieków porządki. Rosnące obciążenia ludności i brutalne wymuszenie nowych zachowań traktowano jako przejaw despotyzmu władcy. Są ślady, że już za życia Bolesława Chrobrego rozpoczęły się ludowe rozruchy, łączące się z hasłami nawrotu do starej religii. Stanowiły one podatny grunt dla opozycji wobec wyznaczonego następcy. Bilans panowania. Bez względu na to, czy bardziej zależało Chrobremu na osobistej sławie rycerskiej i własnej potędze czy chodziło mu o umocnienie państwa stworzonego przez jego przodków - osiągnął oba te cele. Stosował różne metody - prowadził wyprawy wojenne i szeroko zakrojoną działalność dyplomatyczną, mieszał się w sprawy wewnętrzne sąsiadów, poszerzał krąg swych wpływów osądzając na tronach przychylnych sobie władców. Bez względu na okoliczności potrafił wykorzystywać je dla realizacji swoich planów. Polski stan posiadania powiększył się o Śląsk, Małopolskę, Milsko i Łużyce. Nowo pozyskane tereny stały się jednak kością niezgody z Cesarstwem. Utraciliśmy Pomorze Zachodnie, a odzyskaliśmy Grody Czerwieńskie. Te sukcesy Bolesława oraz koronacja niewątpliwie wzmocniły autorytet międzynarodowy Polski i jej pozycje pośród chrześcijańskich państw Europy. W polityce wewnętrznej Chrobry nie był tak zręczny, chociaż nie mniej skuteczny. W X wieku raptownie zanikają groby ciałopalne, a zaczynają szkieletowe. Jest to oczywisty dowód przestrzegania książęcego zakazu palenia zwłok. Jednak jego wielka polityka, nie licząca się z możliwościami państwa i ludności spowodowała katastrofę lat 30-tych XI wieku. Zapewne pochowany w katedrze św. Piotra w Poznaniu.05-01-2024
23-12-2021
12-04-2020